Diğer Haberler
Sağlık Hizmetleri MYO’da Dış Paydaşlarla Kalite ve Akreditasyon Toplantısı
Dünya Çocuk Hakları Günü’ne İthafen Çocuk Hakları Sergisi
Çocuk Hakları Paneli ve Resim Sergisi
Diş Hekimliği Fakültesi Beyaz Önlük Giyme Töreni
Eğiticilerin Eğitimi ve Sertifika Programı
2024 Yılı 5. Dönem İlkyardımcı Eğitimi Başarıyla Tamamlandı
TÜBİTAK ARDEB Destek Programları Tanıtım Etkinliği Gerçekleştirildi
Haberler
Üniversitemiz Sivil Savunma Uzmanı Ertuğrul Yalçın, Ülkemiz genelinde son zamanlarda yazılı ve görsel basın organlarında gündeme gelen karbonmonoksit gazı zehirlenmeleri sebepli ölüm haberleriyle ilgili bir bilgilendirme yazısı hazırladı.
Yalçın çalışmasında, "Bilgisizlik, tedbirsizlik, ihmal, kurulum veya kullanım hatası vb. nedenlerle, her yıl özellikle içinde bulunduğumuz kış mevsiminde, çoğunlukla aile boyu dramların yaşandığı karbonmonoksit kaynaklı zehirlenme vakaları ile çok sık karşılaşmaktayız. Ülkemiz geneli ile birlikte bölgemiz ve ilimiz için de riskli mevsim olan kış aylarında, bir güneybatı rüzgârı olan “lodos” ile yine güneyden esen ”kıble”li havalar, tedbir alınmadığı takdirde ölümcül sonuçlar doğurabilecek tehlikelere yol açabilmektedir. Bu gerekçelerle, zehirlenme risklerinin arttığı bir dönemde, ölüm vakalarının veya dönüşü olmayan sakatlıkları engelleyebilmek amacıyla, aşağıda hayat kurtarabilecek bilgileri kamuoyu ile paylaşıyoruz." ifadelerine yer verdi.
1. Genel Bilgiler:
Karbonmonoksit bir karbon ve bir oksijen atomundan oluşan molekülün adıdır. Doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında “karbon” bulunan yakıtların yanması veya tam olarak yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer akan renksiz, kokusuz zehirli bir gazdır. Renksiz, tatsız, kokusuz olması ve tahriş edici özelliği olmaması nedeni ile fark edilemediği için ”sessiz ölüm” olarak nitelendirilmektedir. Sobalarda mavi bir alev olarak yanarken gözlemlenebilen çok kuvvetli bir zehirdir. Zehirlenme tablosunda başlıca baş ağrısı, baş dönmesi, görme bozuklukları, uyku hali, zihni bulanıklık ve koma vardır. Yargı kabiliyeti bozulur ve sonuçta kalıcı hasarlar meydana getirebilir. Karbonmonoksit solunduktan sonra akciğerlerden kana geçer. Gazın renksiz ve kokusuz oluşu fark edilmesini olanaksız kılmaktadır. Zehirlenme olgularının ortalama %63’ü soba, %37’si şofben ve %7’si doğalgaz kaynaklı olduğu gözlemlenmiştir.
Önem sırasına göre karbonmonoksit kaynakları şunlardır:
- Sobalardan sızan gazlar,
- Bacasız ısıtıcılar (Gazlı sobalar, LPG tüplü ısıtıcılar),
- Doğalgaz /LPG’li şofben ve kombilerdeki sızmalar,
- Otomobil egzoz gazları,
- Sigara dumanı,
- Jeneratörler. Sobadan kaynaklanan ölümlerin nedeni özellikle uyumadan önce ortamı sıcak tutmak amacıyla yanmakta olan sobaya kömür eklenmesidir. Buradaki temel tehlike, bacaların iyi ayarlanmaması, sobaların alt ve üst havalandırmalarının dikkatli kontrol edilmemesi gibi basit ihmal ve hatalar zehirlenmelere ve ölümlere yol açmaktadır.
2.Karbonmonoksit Gazı İnsanları Nasıl Zehirler?
Karbonmonoksit, solunduktan sonra akciğerler aracılığı ile kana geçer. Kanın dokulara oksijen taşıyan kısmı “hemoglobin” isimli molekülü ile birleşerek “karboksihemoglobin” olarak ifade edilen bir bileşik oluşmaktadır. Bu aşamadan sonra kan artık hücrelere oksijen taşıyamaz ve zehirlenme belirtileri ortaya çıkar.
3.Zehirlenme Belirtileri Nelerdir?
- Şiddetli baş ağrısı,
- Güçsüzlük, halsizlik,
- Uyuklama hali
- Baş dönmesi, göz kararması
- Bulantı ve kusma,
- Göğüs ağrısı ve çarpıntı,
- Vücutta uyuşmalar,
- Denge ve dikkat bozukluğu,
- Unutkanlık,
- Zihin karışıklığı,
- Depresyon hali,
- Huzursuzluk,
- Dışkı ve idrar tutamama,
- Koma, solunumun durma ve ölümle sonuçlanabilir.
4.Korunmak için neler yapmalıyız?
- Soba ve benzeri ısıtıcı satın alırken TSE belgeli ve ısı verimi yüksek olanlar tercih edilmelidir.
- Bacalar, kömür gibi fazla miktarda is bırakan yakıt kullanıldığında 2 ayda bir, diğer yakıtlar kullanıldığında ise 3 ayda bir temizlenmelidir.
- Baca ve soba borusu bağlantıları çapına uygun olmalı, iç içe güvenli bir şekilde takılmalı ve fazla dirsek kullanımından kaçınılmalıdır.
- Bacalar, dumanın geri tepmesini engellemek için çatıda uygun yükseklikte olmalı ve mutlaka baca başlığı veya baca şapkası takılmalıdır.
- Soba güvenli bir yere yerleştirilmeli, altına yanmaz bir altlık konularak, çevresinde ısının dağılmasını engelleyecek eşya konulmamalıdır.
- Kullanılan yakıt standartlara uygun olmalı, ucuz ancak kontrolsüz satılan kömür tercih edilmemeli, satıcılarda izin belgesi aranmalıdır.
- Sobaya 2/3’ü kadar yakıt konularak üstten tutuşturulup yakılmalı ve özellikle kömür tam olarak yanıp tükenmeden ilave yakıt konulmamalıdır.
- Sobanın bulunduğu yerler sık sık havalandırılarak temiz hava girişi sağlanmalıdır.
- Sobanın kurulu olduğu odada uyunmamalı, şayet zorunlu ise soba mutlaka sönmüş olmalı ve uykudan hemen önce kesinlikle yakıt konulmamalı ve oda kapısı temiz oksijen girecek kadar açık-aralıklı bırakılmalıdır.
- Sobalı ortamlarda aşırı uyku gelmesi halinde karbonmonoksit zehirlenmesinden şüphelenilmeli ve ortam hemen havalandırmalıdır.
- Özellikle lodoslu-kıbleli havalarda ölüm riski yüksek olduğu gözlendiğinden, bacalar güvenli ve standarda uygun değilse soba yakılmamalı, yatılan yerde ve özellikle gece kesinlikle söndürülmelidir.
- Şofbenler standartlara uygun olmalı, mutlaka bacaya bağlanmalı ve havalandırması uygun yerlere yerleştirilmelidir.
- Banyodaki şofbenin her zaman için tehlike olduğu, bulunduğu yerin oksijenini tüketerek boğulmaya yol açabileceği asla unutulmamalı, kullanım esnasında ortam mutlaka havalandırılmalıdır.
- Kombinin bulunduğu mekânda, pencere veya duvara monte edilen ve ortama taze hava girişini, herhangi bir gaz kaçağı durumunda da gazın dışarıya tahliyesini sağlayan menfezler asla iptal edilmemeli, üzeri kapatılmamalıdır.
- Kombi ve şofbenlerin bakım ve kontrollerini her yıl ve sadece yetkili servislere yaptırılmalıdır.
- Cihazların bulunduğu yerlerde, özellikle mutfak gibi kapalı alanlarda doğalgaz ve karbonmonoksit gazı alarm detektörleri bulunmalıdır.
- Doğalgaz arızası ve gaz kokusu halinde “Acil Durum Talimatı”ndaki hususlar dikkate alınmalı ve 187 Doğalgaz Acil Hattı aranmalıdır.
5. Karbonmonoksit Zehirlenmesinde İlk Yardım Nasıl Yapılır?
- Zehirlenen kişi öncelikle tehlikeli alandan uzaklaştırılmalıdır.
- Yardıma koşan kişi zehirlenme tehlikesine karşı kendini korumalıdır.
- Hemen camlar açılmalı, açılamıyorsa kırılmalıdır.
- Hasta hızla ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
- 112 Acil Ambulans Servisi aranmalıdır.
- Açık havaya çıkıldığında ya da tehlikeden uzaklaşıldığında, hastanın hava yolu açık değilse hava yolu açılmalı, solunum yoksa (eğitimliyseniz) temel yaşam desteğine başlanmalıdır.
UNUTMAYIN: Lodoslu ve kıbleli havalarda soba, şofben, kombi yakmayınız; tehlikeli olabilir.
UNUTMAYIN: Geceleri yatarken sobaları mutlaka söndürünüz. Karbonmonoksit zehirlenmesinden şüphelendiğiniz durumlarda ortamı hemen havalandırarak, 112 acil tıbbi yardımı arayınız. Hayat kurtarmak için ilk yardım uygulamalarını öğreniniz.
Birlikte sağlıklı, güvenli, huzur dolu uzun bir yaşam diliyoruz. 8 Ocak 2021
Ertuğrul YALÇIN
Giresun Üniversitesi Sivil Savunma Uzmanı
Yalçın çalışmasında, "Bilgisizlik, tedbirsizlik, ihmal, kurulum veya kullanım hatası vb. nedenlerle, her yıl özellikle içinde bulunduğumuz kış mevsiminde, çoğunlukla aile boyu dramların yaşandığı karbonmonoksit kaynaklı zehirlenme vakaları ile çok sık karşılaşmaktayız. Ülkemiz geneli ile birlikte bölgemiz ve ilimiz için de riskli mevsim olan kış aylarında, bir güneybatı rüzgârı olan “lodos” ile yine güneyden esen ”kıble”li havalar, tedbir alınmadığı takdirde ölümcül sonuçlar doğurabilecek tehlikelere yol açabilmektedir. Bu gerekçelerle, zehirlenme risklerinin arttığı bir dönemde, ölüm vakalarının veya dönüşü olmayan sakatlıkları engelleyebilmek amacıyla, aşağıda hayat kurtarabilecek bilgileri kamuoyu ile paylaşıyoruz." ifadelerine yer verdi.
1. Genel Bilgiler:
Karbonmonoksit bir karbon ve bir oksijen atomundan oluşan molekülün adıdır. Doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında “karbon” bulunan yakıtların yanması veya tam olarak yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer akan renksiz, kokusuz zehirli bir gazdır. Renksiz, tatsız, kokusuz olması ve tahriş edici özelliği olmaması nedeni ile fark edilemediği için ”sessiz ölüm” olarak nitelendirilmektedir. Sobalarda mavi bir alev olarak yanarken gözlemlenebilen çok kuvvetli bir zehirdir. Zehirlenme tablosunda başlıca baş ağrısı, baş dönmesi, görme bozuklukları, uyku hali, zihni bulanıklık ve koma vardır. Yargı kabiliyeti bozulur ve sonuçta kalıcı hasarlar meydana getirebilir. Karbonmonoksit solunduktan sonra akciğerlerden kana geçer. Gazın renksiz ve kokusuz oluşu fark edilmesini olanaksız kılmaktadır. Zehirlenme olgularının ortalama %63’ü soba, %37’si şofben ve %7’si doğalgaz kaynaklı olduğu gözlemlenmiştir.
Önem sırasına göre karbonmonoksit kaynakları şunlardır:
- Sobalardan sızan gazlar,
- Bacasız ısıtıcılar (Gazlı sobalar, LPG tüplü ısıtıcılar),
- Doğalgaz /LPG’li şofben ve kombilerdeki sızmalar,
- Otomobil egzoz gazları,
- Sigara dumanı,
- Jeneratörler. Sobadan kaynaklanan ölümlerin nedeni özellikle uyumadan önce ortamı sıcak tutmak amacıyla yanmakta olan sobaya kömür eklenmesidir. Buradaki temel tehlike, bacaların iyi ayarlanmaması, sobaların alt ve üst havalandırmalarının dikkatli kontrol edilmemesi gibi basit ihmal ve hatalar zehirlenmelere ve ölümlere yol açmaktadır.
2.Karbonmonoksit Gazı İnsanları Nasıl Zehirler?
Karbonmonoksit, solunduktan sonra akciğerler aracılığı ile kana geçer. Kanın dokulara oksijen taşıyan kısmı “hemoglobin” isimli molekülü ile birleşerek “karboksihemoglobin” olarak ifade edilen bir bileşik oluşmaktadır. Bu aşamadan sonra kan artık hücrelere oksijen taşıyamaz ve zehirlenme belirtileri ortaya çıkar.
3.Zehirlenme Belirtileri Nelerdir?
- Şiddetli baş ağrısı,
- Güçsüzlük, halsizlik,
- Uyuklama hali
- Baş dönmesi, göz kararması
- Bulantı ve kusma,
- Göğüs ağrısı ve çarpıntı,
- Vücutta uyuşmalar,
- Denge ve dikkat bozukluğu,
- Unutkanlık,
- Zihin karışıklığı,
- Depresyon hali,
- Huzursuzluk,
- Dışkı ve idrar tutamama,
- Koma, solunumun durma ve ölümle sonuçlanabilir.
4.Korunmak için neler yapmalıyız?
- Soba ve benzeri ısıtıcı satın alırken TSE belgeli ve ısı verimi yüksek olanlar tercih edilmelidir.
- Bacalar, kömür gibi fazla miktarda is bırakan yakıt kullanıldığında 2 ayda bir, diğer yakıtlar kullanıldığında ise 3 ayda bir temizlenmelidir.
- Baca ve soba borusu bağlantıları çapına uygun olmalı, iç içe güvenli bir şekilde takılmalı ve fazla dirsek kullanımından kaçınılmalıdır.
- Bacalar, dumanın geri tepmesini engellemek için çatıda uygun yükseklikte olmalı ve mutlaka baca başlığı veya baca şapkası takılmalıdır.
- Soba güvenli bir yere yerleştirilmeli, altına yanmaz bir altlık konularak, çevresinde ısının dağılmasını engelleyecek eşya konulmamalıdır.
- Kullanılan yakıt standartlara uygun olmalı, ucuz ancak kontrolsüz satılan kömür tercih edilmemeli, satıcılarda izin belgesi aranmalıdır.
- Sobaya 2/3’ü kadar yakıt konularak üstten tutuşturulup yakılmalı ve özellikle kömür tam olarak yanıp tükenmeden ilave yakıt konulmamalıdır.
- Sobanın bulunduğu yerler sık sık havalandırılarak temiz hava girişi sağlanmalıdır.
- Sobanın kurulu olduğu odada uyunmamalı, şayet zorunlu ise soba mutlaka sönmüş olmalı ve uykudan hemen önce kesinlikle yakıt konulmamalı ve oda kapısı temiz oksijen girecek kadar açık-aralıklı bırakılmalıdır.
- Sobalı ortamlarda aşırı uyku gelmesi halinde karbonmonoksit zehirlenmesinden şüphelenilmeli ve ortam hemen havalandırmalıdır.
- Özellikle lodoslu-kıbleli havalarda ölüm riski yüksek olduğu gözlendiğinden, bacalar güvenli ve standarda uygun değilse soba yakılmamalı, yatılan yerde ve özellikle gece kesinlikle söndürülmelidir.
- Şofbenler standartlara uygun olmalı, mutlaka bacaya bağlanmalı ve havalandırması uygun yerlere yerleştirilmelidir.
- Banyodaki şofbenin her zaman için tehlike olduğu, bulunduğu yerin oksijenini tüketerek boğulmaya yol açabileceği asla unutulmamalı, kullanım esnasında ortam mutlaka havalandırılmalıdır.
- Kombinin bulunduğu mekânda, pencere veya duvara monte edilen ve ortama taze hava girişini, herhangi bir gaz kaçağı durumunda da gazın dışarıya tahliyesini sağlayan menfezler asla iptal edilmemeli, üzeri kapatılmamalıdır.
- Kombi ve şofbenlerin bakım ve kontrollerini her yıl ve sadece yetkili servislere yaptırılmalıdır.
- Cihazların bulunduğu yerlerde, özellikle mutfak gibi kapalı alanlarda doğalgaz ve karbonmonoksit gazı alarm detektörleri bulunmalıdır.
- Doğalgaz arızası ve gaz kokusu halinde “Acil Durum Talimatı”ndaki hususlar dikkate alınmalı ve 187 Doğalgaz Acil Hattı aranmalıdır.
5. Karbonmonoksit Zehirlenmesinde İlk Yardım Nasıl Yapılır?
- Zehirlenen kişi öncelikle tehlikeli alandan uzaklaştırılmalıdır.
- Yardıma koşan kişi zehirlenme tehlikesine karşı kendini korumalıdır.
- Hemen camlar açılmalı, açılamıyorsa kırılmalıdır.
- Hasta hızla ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
- 112 Acil Ambulans Servisi aranmalıdır.
- Açık havaya çıkıldığında ya da tehlikeden uzaklaşıldığında, hastanın hava yolu açık değilse hava yolu açılmalı, solunum yoksa (eğitimliyseniz) temel yaşam desteğine başlanmalıdır.
UNUTMAYIN: Lodoslu ve kıbleli havalarda soba, şofben, kombi yakmayınız; tehlikeli olabilir.
UNUTMAYIN: Geceleri yatarken sobaları mutlaka söndürünüz. Karbonmonoksit zehirlenmesinden şüphelendiğiniz durumlarda ortamı hemen havalandırarak, 112 acil tıbbi yardımı arayınız. Hayat kurtarmak için ilk yardım uygulamalarını öğreniniz.
Birlikte sağlıklı, güvenli, huzur dolu uzun bir yaşam diliyoruz. 8 Ocak 2021
Ertuğrul YALÇIN
Giresun Üniversitesi Sivil Savunma Uzmanı